1- مقدمه

برپائي نظام های تأمين اجتماعي و رفاه گوناگون وگسترده و ليكن با اهداف مشترك همچون تأمين معاش و گسترش امنيت اجتماعي و اقتصادي در جهان، ضمن دستاوردهاي عظيمي كه نصيب دولتها، جوامع، چگونگي كميت و كيفيت زندگي مردم، سرمايه انساني و رشد و توسعه اقتصادي داشته است، چگونگي كارآمدي، جامعيت و فراگيري آن امروزه در جهان و ايران به يكي از دغدغه هاي مهم و عمومي تبديل شده، بطوري كه چگونگي كميت وكيفيت نظام تأمين اجتماعي و رفاهی در هر جامعه اي، به عنوان يكي از بزرگترين چالشها پيش روي دولت ها قرار داده شده است كه بايد بدان پاسخ گويند. عدم شفافیت، عدم دسترسی و همچنین عدم اشتراک داده‌ها بین سازمان‌های مرتبط با حوزه تامین اجتماعی و رفاه در کشور باعث بروز مشکلاتی شده است. از جمله‌ی این مشکلات: عدم دسترسی به اطلاعات لازم جهت تصمیم‌گیری برای جامعه هدف در راستای تخصیص منابع بودجه‌ای و سیاست‌های کلان رفاهی، عدم شفافیت در ارایه خدمات (از سوی سازمان‌ها به دولت و به مردم)، وجود همپوشانی در راستای خدمات رفاهی مشابه دریافتی از سازمان‌های مختلف، خود اظهاری متناقض از سوی مردم (به عنوان مثال در زمان پرداخت بیمه کارمندان و در زمان پرداخت مالیات)، عدم وجود آزمون وسع جهت سنجش وسع افراد در راستای دریافت خدمت، عدم وجود داده‌های تجمیعی و یکپارچه شده جهت مشاهده شناسنامه رفاهی افراد و سایر مشکلات است. پروژه تجمیع اطلاعات بانک اطلاعات رفاهی ایرانیان یا به طور خلاصه باران، با هدف ایجاد زیرساخت داده‌ای مورد نیاز برای بهبود وضعیت تامین و تجمیع اطلاعات از طریق جمع آوری، تمیز سازی، تجمیع و به‌روزرسانی اطلاعات رفاهی شهروندان ایرانی تعریف شده است. همچنین در این پروژه، پس از ایجاد بانک اطلاعاتی تجمیعی مورد نظر، بر اساس اطلاعات موجود در آن، سرویس‌هایی هم پیاده‌سازی می‌گردد که شامل استفاده‌های ذیل خواهد بود:

1. داشبورد‌های مدیریتی
2. سامانه تشخیص و اعلام همپوشانی
3. سامانه ارتباط با مردم
4. خدمات بر خط رفاه (نمایش اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم‌گیری درباره خدمات به کارشناسان سازمان‌های ذیربط)
5. ارتباطات فراسازمانی (ارایه خدمات استعلام بین سازمان‌های ذیربط)
6. موتور استحقاق سنجی
7. داده‌کاوی
8. شناسنامه خانوار این مستند شناخت، وضعیت موجود دسترسی دولت به اطلاعات رفاهی مردم ایران، کاربردها و توجیه نیاز به تجمیع داده‌ها، سازمان‌های ذیربط، ذینفعان خدمات باران و نهایتا انتظارات از این پروژه را بیان خواهد کرد. این مستند در سه فاز، تولید و به کارفرما ارایه خواهد گردید: • در پایان فاز شناخت اولیه: مستند شناخت اولیه • در پایان فاز پیاده‌سازی تکمیلی: مستند شناخت تکمیلی

2- وضعیت موجود

در حال حاضر دستگاه‌های متعددی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با حوزه رفاه در ارتباط هستند. هر یک از این دستگاه‌ها داده‌هایی متناسب با نوع خدمت رفاهی ارائه شده تولید می‌کند و متناسب با آن، جهت تصمیم‌گیری و تسهیل در حوزه ارائه کننده خود، نیازمند داده‌هایی از سایر سازمان‌های رفاهی است. بخش قابل توجهی از این داده‌های تجمیع شده فقط درون یک دستگاه تولید نشده است و یا فقط درون یک دستگاه نگهداری نمی‌شود. این عدم دسترسی به داده‌ها، مشکلات فراوانی را برای دستگاه‌ها، مردم و دولت ایجاد می‌نماید که اهم این مشکلات عبارتند از: • عدم شناسایی افراد مستحق دریافت خدمات( انواع خدمات بیمه‌ای و رفاهی). افراد بسیاری که بنابر شرایط رفاهی خود می‌بایست تحت پوشش سازمان‌های حمایتی و بیمه‌ای باشند شناسایی نشده و تحت پوشش قرار نمی‌گیرند. همچنین در خدماتی که بین چند سازمان مشترک هستند، شناسایی کسانی که از هیچ سازمانی خدمت دریافت نمی‌کنند، برای هر یک از سازمان‌ها امکان‌پذیر نیست. • همپوشانی خدمات: بر خلاف مورد اول، افرادی هم هستند که یک خدمت را از چندین سازمان دریافت می‌نمایند. در بسیاری از موارد (مانند بیمه درمانی و یا سایر خدمات رفاهی) این همپوشانی مجاز نبوده و باید شناسایی و اعلام گردد. • خدمات ناسازگار (متضاد): به عنوان مثال، کسانی که یارانه نقدی دریافت می‌نمایند، به عنوان افراد نیازمند شناسایی شده و نباید تسهیلات بانکی با ارقام بسیار بالا (که با فرض ثبات مالی بالا، و در نتیجه اطمینان از توانایی بازپرداخت ارایه می‌گردد) به ایشان اختصاص یابد. بدون شناسایی رتبه‌های اقتصادی خانوار، میزان نیاز یک خانوار به منابع حمایتی مشخص نیست و ممکن است برخی خانوارها خارج از میزان نیاز خود دریافت نمایند. در حال حاضر به علت عدم تبادل اطلاعات بین دستگاه‌ها، این ناسازگاری در عمل اتفاق میافتد. • هزینه بالای استحقاق‌سنجی: به عنوان مثال، در سازمان‌های حمایتی، پس از درخواست هر مددجو، یک مددکار برای این فرد اختصاص یافته و با بررسی میدانی (که هزینه قابل توجهی دارد) این استحقاق را بررسی می‌نماید. شایان ذکر است حتی با وجود اطلاعات جهت استحقاق سنجی، بروز بودن و قابل اعتمادبودن اطلاعات در راستای کاهش هزینه‌های استحقاق سنجی، امری ضرورری است. • عدم شفافیت دستگاه‌ها در ارایه آمار عملکرد: از آنجا که سازمان‌های بالاسری به داده‌های خام عملکرد دستگاه‌ها دسترسی ندارند، تنها روش سنجش عملکرد آنها (و از جمله تخصیص بودجه به این دستگاه‌ها)، استفاده از آمارهای عملکرد ارایه شده توسط خود دستگاه است. این آمارها از مشکلات سیستماتیک (به عنوان مثال، عدم حذف کسانی که دیگر یک خدمت را دریافت نمی‌نمایند) و همچنین گرایش دستگاه‌ها به انحراف داده‌ها (به عنوان مثال تمایل دستگاه‌های بیمه‌گر به افزایش آمارهای عملکرد ا اهداف متفاوت) سبب اعمال هزینه‌های زیاد به دولت و عدم تخصیص بودجه بهینه خواهد شد.  

3- نیاز به تجمیع داده‌ها

برای بهبود مشکلات ذکر شده در بالا، ایجاد یک بانک اطلاعاتی مرکزی در حوزه رفاه لازم است. این بانک اطلاعاتی باید شامل داده‌های تجمیع شده از حوزه‌های رفاهی و بیمه‌ای افراد جهت ایجاد ابزار لازم برای شناسایی، تحلیل، بررسی و تصمیم‌گیری در حوزه رفاهی باشد. این داده‌ها شامل موارد زیر خواد بود: • اطلاعات فردی و هویتی • خانوار • درآمد و شغل • بیمه o اجتماعی o درمان • تحصیل و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای • مالکیت o ملک o خودرو o صنف • سایر نشانگرهای رفاهی (مانند سفرهای خارجی) • اطلاعات حمایتی o مساعدت o توانمندسازی • اطلاعات اموال حوزه رفاهی(برای مثال اموال افراد جهت پیگیری‌های قضایی مرتبط، اطلاعات افراد دارای احکام قضایی) • اطلاعات موسسات، کارگاه، شرکت‌ها و تعاونی • اطلاعات تسهیلاتی • اطلاعات پستی